Zittend op een gesisamniseerd kussentje

Hoe vaak zie je niet dat kinderen het van hun ouders overnemen. Daley Blind, de zoon van Danny speelt in Ajax 1, de Moskovichen vormen al jaren een advocatenfamilie en de zoon van onze groetenboer heeft de zaak van zijn vader overgenomen. Het zijn niet alleen de sterke kanten die kinderen van huis uit meenemen. Ook de negatieve sjouwen ze vaak mee tot in het graf. Ik zag het bij de atletiektrainer van mijn dochter die zei dat hij dat ‘rare loopje van haar’ er bijna uit had. Laat dat nou niet haar rare loopje, maar het mijne te zijn geweest; dat waarmee ik in 3:22 uur de marathon van Rotterdam liep. Ik had de neiging die trainer een knietje te geven!

Dat overnemen van die zwarte familiekanten zag je bij Zuster Klivia in ja Zuster, nee Zuster, waar Gerrit jr. die liefdevol was opgevoed door opa Gerrit sr, ook het stelen niet kon laten. In de hulpverlening zien ze het in kwalijkere zaken: alcoholisme gaat van vader op zoon over evenals ellende als mishandeling en incest. ‘It runs the family’. Dat doorgeven van generatie op generatie noemen ze de ‘roulerende rekening’. Dat kun je je als volgt voorstellen: mij is iets rottigs aangedaan, door bijvoorbeeld mijn ouders en dus heb ik nog een appeltje met hen te schillen, of in boekhoudkundige termen: ik heb met hen een rekening te vereffenen. Nu is dat vereffenen met ouders voor kinderen knap lastig. Ze vallen ontzettend moeilijk hun ouders af want het blijven hoe dan ook je ouders. Soms beschuldigen incestslachtoffers de hulpverleners van wat die pa of broer heeft uitgespookt. Omdat die slachtoffers toch iets met die rekening moeten, wordt die vereffend bij mensen die er helemaal buiten staan. Pesters zijn vroeger vaak gepest, veel mishandelde kinderen hebben later als ouder losse handjes.

Wat hulpverleners dan proberen en vaak succesvol doen, is ouders met kinderen, soms met de hele familie erbij de zaken te laten uitspreken. Als het kind zijn verhaal kan doen is er al een hoop werk verricht. Nog mooier is het wanneer de dader daarna ook zijn verhaal kan doen en het kind in staat is dat aan te horen. Wat je dan vaak hoort is dat die dader net zo’n rotjeugd heeft gehad als het kind. Dit zet het kind dan weer aan het denken: ‘hé, zover moet ik het dus niet laten komen’. In feite is dit een vorm van omdenken van die hulpverleners: je gaat niet bestraffen en beschuldigen, maar laat mensen het zelf oplossen. Als dat goed gaat, stopt dat doorgeven van die roulerende rekening en houdt de ellende op.

Maar het kan ook anders. In het Groeningemuseum in Brugge, hangt een tweeluik; `Het oordeel van Cambyses` van Gerard David uit 1498. Het vertelt de Oud-Perzische legende van de corrupte rechter Sisamnes. De foute rechter wordt betrapt, veroordeeld en vervolgens levend gevild. De rillingen lopen over je lijf als je het schilderij ziet; google maar eens. Zoon Otanes mag ondanks de fouten van pa nog wel rechter worden. Maar hij wordt verplicht om recht te spreken, gezeten op een kussen dat gemaakt is van het vel van zijn vader. Otanes realiseert zich zijn leven lang herinneren hoe zorgvuldig je recht moet spreken. Daarbij stijgt de kans dat hij zich netjes gedraagt want iedere wind die hij laat, voelt als een belediging aan zijn vader. Omdenken avant la lettre.


Jan Ruigrok
www.rigardus.nl
(met dank aan Hugo Luijten)