Spontaan

Vastdenken - van een probleem een ramp maken - kent vele vormen en variaties. De mooiste voorbeelden (naar mijn mening) zijn echter die uitingen, waarmee iemand met één zin een situatie volledig weet vast te denken. Als een stok die tussen de spaken wordt gestoken. Met één simpele ingreep staat de situatie volledig op slot. Briljant.

Bijvoorbeeld. Hoe reageren acteurs op een regisseur die geïrriteerd uitroept: "Doe spontaan!" Het is per definitie onmogelijk aan dit verzoek te voldoen. Als de acteurs nu spontaan doen, doen ze het voor de regisseur. Als ze niet iets spontaan doen, voldoen ze niet aan zijn verzoek.

Ook een vrouw die tegen haar man zegt: "Ik wilde dat je eens spontaan bloemen meebracht", slaagt er met één simpele zin in een onmogelijke situatie te creëren. Geen bloemen meene­men is niet de bedoeling, en als hij ze wél meeneemt is het niet meer spontaan. "Ja, nu hoeft het niet meer," zal ze geïrriteerd uitroepen. Andere voorbeelden van vastdenken op zinsniveau:

Moeder die tegen kind zegt:

"Je moet je zelfstandig gedragen."

Baas tegen zijn werknemer verzucht:

"Je moet wat meer initiatief nemen."

Vader aan eettafel met vuist op tafel:

`En nu is het gezellig.`

Legerleiding:

`De vijand dient het gebied vrijwillig te verlaten.`

Man tegen vrouw:

"Je moet ontspannen".

Vrouw tegen zichzelf:

"Ik moet ontspannen."

PABO docent in twee uur durend college (echt gebeurd, met dank aan Peter te Riele):

`Zelfstandig werken is `n heel effectieve manier van leren.`

Directeur die zijn mensen beveelt:

`We moeten fouten durven maken.`

Of:

`De organisatie moet flexibeler.`

Meester schreeuwt in de klas:

"Wees nou eens stil."

Of onderstaande drieregelige dialoog...

Vader tegen zijn zoon:

"Je zit in een ontkennende fase".

Zoon: "Ik dacht het niet".

Vader: `Ik zei het je toch!"

Of, als variatie, een therapeute tegen patiënte (ook echt gebeurd...):

Therapeute: "Je hebt vermijdingsgedrag".

Patiente: "Tja. Daar herken ik me niet zo in."

Therapeute: "Dat bedoel ik!"

Mailtje:

`We moeten minder mailen.`

Coach die gestresst uitroept:

`Zolang we zo gespannen basketballen wordt het niks!`

Vergadering:

"We moeten minder vergaderen".

`Vandaag zal heel groot het woord ONGEDWONGEN boven de deur hangen.`

(uit een toneelstuk van Peer Wittenbols, met dank aan Bart van der Schaaf)

Patiënte: `Ik probeer me te ontspannen, maar het lukt me niet om meer dan enkele minuten te mediteren.`

Therapeute: `Misschien kan je die onrust even toelaten en kijken wat er dan gebeurt?`

Patiënt: `Dat toelaten?! Ik wil juist rustig worden!`

(een bijdrage van Goedele Vercnocke)

`Nou, nou, bagatelliseren vind ik wel een heel groot woord.`

(bijdrage van Bart van der Schaaf)

Berthold Gunster