Moet iemand slapen?
Op haar Facebookpagina De-mens-zien vóór dementie kwamen we dit prachtige verhaal van Carola van Wanrooij tegen. Zij werkt als dementiecoach en helpt mantelzorgers en zorgprofessionals om te gaan met mensen met dementie. En dat vraagt regelmatig om een staaltje omdenken. Zo ook toen haar gevraagd werd om te helpen bij een meneer die 's nachts steeds uit bed komt omdat hij denkt dat het ochtend is. Lees hieronder hoe zij dat heeft aangepakt.
Midden in de nacht opstaan
Laatst heb ik een casus begeleid waar een meneer met Alzheimer 's nachts regelmatig uit bed kwam. Aangekleed en geschoren. Meneer had de beleving dat het dag was. De nachtdienst was vooral met meneer bezig, het kostte hen veel tijd. En tijd in de zorg, tja, dat is een dingetje. Er waren nog andere mensen waar zij voor moesten zorgen. Er moest iets gebeuren want dit kon niet langer zo! Meneer moest slaapmedicatie krijgen die wél werkte. Mij werd gevraagd de casus te onderzoeken.
De feiten verzamelen
Als ik een casus onderzoek duik ik het digitale dossier in en observeer ik waar nodig. Enkele maanden hiervoor had ik voor meneer een dementieklok geregeld. Nu bleek dat meneer deze niet meer begrijpt door zijn Alzheimer. Klok lezen (en dan vooral digitaal) wordt in een bepaalde fase moeilijk en soms onmogelijk. De nachtdienst rapporteerde iedere nacht dat meneer niet geslapen had. Meneer had een sensor bij de deur. Als meneer zijn kamer verliet, ging er een sein naar de nachtdienst. Ook weet ik dat meneer in zijn leven vóór dementie ook geen vaste slaper was.
De nachtdienst gaf meneer elke nacht zo nodig Oxazepam, zonder het gewenste (meneer gaat slapen) resultaat. De nachtdienst legde meneer iedere nacht opnieuw uit dat het nacht is. 'Kijk, het is donker buiten', 'Kijk maar op de klok hoe laat het is', 'Kijk maar, er zijn geen mensen in de woonkamer'. Meneer is dan iedere keer weer verbaasd en bijna beschaamd. Hij gaat dan terug naar bed om bovenstaande na 20 minuten weer opnieuw te herhalen. Maar in zijn beleving is dat dan weer de eerste keer. Overdag zag ik meneer altijd goed eten, goed drinken, vriendelijk zijn en af en toe een hazenslaapje doen. Ik zag geen onbegrepen gedrag of probleemgedrag.
Belevingsgerichte zorg
Desoriëntatie in dag en nacht komt heel vaak voor bij de ziekte van Alzheimer. Het deel in de hersenen waar oriëntatie geregeld wordt, raakt beschadigd door de Alzheimer. Daardoor bestaat er in een bepaalde fase eigenlijk geen dag en nacht meer. Maar hoe ga je hier dan mee om? Het is dan belangrijk om belevingsgerichte zorg te verlenen. Althans, dat is mijn visie.
In dit voorbeeld heb ik de volgende afspraken gemaakt:
- Als meneer 's nachts opstaat, wordt achterhaald wat hij op dat moment beleeft en daar wordt bij aangesloten. Wil hij ontbijten? Krijgt hij ontbijt. Wil hij zijn vrouw zoeken? Dan wordt hem die ruimte gegeven door te zeggen 'Ik begrijp dat u uw vrouw wil zoeken, als ik u kan helpen hoor ik het graag'.
- Is hij in de beleving dat het overdag is? Dan wordt dit door de nachtdienst bevestigd: 'Het klopt dat het overdag is, u bent wel de eerste die wakker is'.
- De nachtdienst legt meneer niet meer uit dat het nacht is. Hij wordt dan geconfronteerd met zijn onvermogen. Eigenlijk wordt er dan op zijn eigenwaarde getrapt. Gevoelsmatig zal meneer zich dom of stom voelen.
- Stoppen met de medicatie. Meneer had er immers geen problemen mee dat hij niet kon slapen. In zijn beleving had hij geslapen en was het tijd om op te staan.
- De nachtdienst krijgt geen meldingen meer als meneer zijn kamer verlaat. Meneer heeft namelijk geen verhoogd valgevaar. Dit werd natuurlijk bepaald door de behandelaar en zij ging akkoord.
- Mijn belangrijkste taak bleek eigenlijk het volgende: de nachtdienst leren te accepteren dat meneer nou eenmaal minder slaapt dan volgens 'het boekje'.
Eigenlijk werd er een probleem gemaakt door het zorgteam, uiteraard met alle goede bedoelingen.
Voor wie is het een probleem?
De vraag in dit soort casussen luidt altijd: ’Voor wie is het gedrag een probleem?’. Het was duidelijk dat het overdag eigenlijk prima ging met meneer. Hij at en dronk goed. Is een ontzettend lieve man. Geen agressie, geen stemmingsproblemen of wat dan ook. Voor hem waren de nachten in ieder geval geen probleem. Eigenlijk werd er een probleem gemaakt door het zorgteam, uiteraard met alle goede bedoelingen. Mensen in de zorg hebben een zorghart en iemand moet toch gewoon slapen in de nacht?
Na enkele weken heb ik de casus geëvalueerd. Het aantal rapportages door de nachtdienst was afgenomen. Wel las ik af en toe rapportages zoals 'Meneer werd om 2:00 wakker en had zich aangekleed. Meneer ontbijt en koffie gegeven. Na 10 minuten stond meneer op en ging naar zijn kamer'. Het probleem werd een feit. En doordat het een feit werd, konden de nachtdienst het accepteren en loslaten dat meneer moest slapen. Hierdoor werd er een bepaalde werkdruk weggenomen.
Doordat er niet continue een sein afging wanneer meneer zijn kamer verliet, werd het gevoelsmatig ook een minder een probleem. Zelf heb ik ook vaak nachtdiensten gewerkt en als continue dezelfde bel gaat, tja, dat is mentaal echt wel een dingetje.
Meneer bleef natuurlijk opstaan in de nachten. Dit mag ook, want het is dus geen probleem meer. Echter zagen we nu dat hij na enkele minuten weer uit eigen initiatief naar bed ging of in een fauteuil ging slapen. Door hem in zijn waarde te laten, ging hij zelfs meer uurtjes slapen! Meneer schrok niet meer als hem werd gezegd dat het nacht was. Dit punt is het mooiste. Door het toepassen van belevingsgerichte zorg werd meneer als mens in zijn waarde gelaten. Meneer leek zich hier fijn bij te voelen. Uit wetenschappelijke onderzoeken blijkt namelijk dat gevoel altijd blijft bestaan bij de ziekte van Alzheimer, ook al is een gedeelte van het begrip wel verdwenen.
Zorg jij voor iemand die in de nacht weinig slaapt? Stel jezelf dan deze vraag: voor wie is dit een probleem?
Waar zitten we in de matrix?
Binnen het gedachtegoed van Omdenken onderscheiden we vier manieren om met een probleem om te gaan: oplossen, loslaten, waarnemen en omdenken. In de omdenkmatrix komen ze samen en kun je zien hoe ze in verband staan met de feiten en onze verwachtingen.
Carola heeft in dit voorbeeld het probleem laten verdwijnen door het los te laten. Ze onderzocht de feiten en de verwachtingen van de nachtdienst. Zonder die verwachtingen bleken de feiten helemaal geen probleem te zijn. Zodra de nachtdienst hun verwachting los liet dat meneer 's nachts hoort te slapen, was het probleem verdwenen. Meer weten over hoe deze matrix werkt? Dat lees je in ons boek Zoals verwacht loopt alles anders.
Heb jij ook een omdenkverhaal?
Wil je meer lezen over wat Carola allemaal tegenkomt in haar werk als dementiecoach? Lees dan vooral haar verhalen op de Facebookpagina De-mens-zien vóór dementie.
Bedankt voor het tippen van dit verhaal Marloes!
Iedere zondag lees je op deze website een Omdenkverhaal. Kom je zelf zo'n verhaal tegen? Bijvoorbeeld in de krant, op je werk, thuis of online. Of heb je zelf iets omgedacht dat perfect past tussen alle Omdenkverhalen op deze website? Laat het ons dan vooral weten, want we zijn altijd op zoek naar fraaie voorbeelden. Mail jouw verhaal of tip naar contact@omdenken.nl. Dank je wel!
