De feiten onderzoeken - deel 2
Als je een probleem wilt laten verdwijnen - of je het nou wilt oplossen, loslaten of omdenken - zul je moeten beginnen met het onderzoeken van de feiten. Dat klinkt simpel, maar is meestal nog niet zo eenvoudig. De komende weken vertellen we je in onze omdenkverhalen op zondag meer over de feiten onderzoeken en waarom dat zo belangrijk is als je wilt omdenken. Vorige week gingen we in deel 1 in op de feiten nauwkeurig onderzoeken en het bepalen van de probleemhebber. Vandaag gaan we verder met de verantwoordelijkheid van die probleemhebber en onze neiging om over alles een verhaal te vormen.
De probleemhebber is verantwoordelijk
Als eenmaal duidelijk is wie de probleemhebber is, spreekt het vanzelf dat het de taak en verantwoordelijkheid van de probleemhebber is om te bepalen wat de meest bevredigende manier is om dit probleem te laten verdwijnen. Daar hebben buitenstaanders in principe niets over te zeggen.
Zo hadden we een tijd geleden een omdenksessie met het management-team van een scholengemeenschap in Almere. De directrice van de school bracht het probleem in dat leerlingen hun troep niet opruimen: etensresten, papiertjes, bekers. ‘Ik vind het respectloos dat leerlingen zo met hun omgeving omgaan. Elke dag moet de conciërge het schoolplein en de kantine schoonmaken. Ik vind het ook een taak als school om ze daarin op te voeden. Zouden we dat probleem niet kunnen omdenken?’
Met deze vraag gingen wij aan het werk, en al doende ontstond het idee om een aantal baskets met netten op het schoolplein te plaatsen, met daarop foto’s van docenten. Als je als leerling je afval in een van deze baskets zou gooien, zou de desbetreffende docent een score krijgen. Op die manier zou je elke week kunnen scoren welke docent het meeste afval naar zijn hoofd gegooid krijgt. De winnaar zou feestelijk gelauwerd kunnen worden als ‘docent van de week’.
De meeste aanwezigen vonden het een hilarisch idee en bovendien een goed voorbeeld van ‘omdenken’. De directrice ging daar niet in mee. Zij vond het idee helemaal niks. Hoezo, er een spel van maken? De directrice wilde haar verwachting dat leerlingen hun eigen troep zouden moeten opruimen niet loslaten.
Was het fout of verkeerd van de directrice om vast te houden aan haar verwachting? Wij zijn van mening van niet. Het probleem was haar probleem, het was dus ook haar verantwoordelijkheid te bepalen welke verwachtingen zij bereid was bij te stellen en welke niet.
Dit verhaal leidt dan ook tot een belangrijke conclusie: wat voor de één een goed voorbeeld voor omdenken kan zijn, hoeft dat voor de ander helemaal niet te zijn. Hetzelfde geldt voor loslaten, oplossen en waarnemen. Jij bent probleemhebber, dus is het ook aan jou om te bepalen wat een bevredigende manier is om met het probleem om te gaan.
Een verhaal verbindt mensen, geeft een groep richting en identiteit.
Grand Theory
Een andere reden waarom de werkelijkheid goed onderzoeken lastig is, heeft te maken met het feit dat we moeite hebben met het niet-weten. We hebben liever een allesomvattende theorie, een verhaal waarmee we de werkelijkheid kunnen verklaren. Niet-weten geeft ons een gevoel van onzekerheid. Weten – zelfs in de vorm van geloven of denken-te-weten – geeft ons de prettige illusie van houvast, dat we het leven begrijpen, er letterlijk grip op hebben. Een verhaal verbindt mensen, geeft een groep richting en identiteit. En dus verzinnen we een verhaal – een grand theory – waarmee we de wereld verklaren, of beter: niet alleen de wereld, maar ook het universum, het voor- en het hiernamaals en De Zin van Dit Alles. De Bijbel, de Koran en de Thora zijn de bekendste voorbeelden van deze pogingen een Verklaring voor het Al te produceren, maar daar heeft de mens zich niet toe beperkt. Ook de beloofde heilstaten van socialisme, marxisme, communisme en het nazisme kun je zien als pogingen een theorie – of een ‘leer’ zo je wilt – te ontwerpen waarin alle belangrijke kwesties van het leven keurig gerangschikt zijn. De mens is geneigd grote en kleine verhalen te maken die het leven ordenen in hapklare brokken. Zo-zit-dat en zo-doe-je-dat.
We maken verhalen, meningen en overtuigingen over letterlijk alles: windmolenparken, bijvoorbeeld. Of het gezin, kinderarbeid, scheurkalenders, Noord-Korea, geurkaarsen, genetisch gemanipuleerd voedsel, huisjesmelkers, priesters, Griekenland, one-night-stands, Bossche bol, passend onderwijs, groene smoothies, Oostvaardersplassen, vrijgezellenfeesten, aspartaam, overgewicht, de vluchtelingenstroom, wildplassen, beveiligingscamera’s, zure regen, de Action, eikenprocessierupsen, bootcamps, reply-to- all, ontharingscrème, het dieselschandaal, insteekhoezen, generaal pardon, bodemerosie, zuipketen, blauwalg, Facebook, vaderlandsliefde, de winkelzondagopening, botox, oogballikken, de voc-mentaliteit, motorclubs, eerwraak, het bindende referendum, oploskoffie, glutenvrij bier, pretpakket, orgaanhandel, onverdoofd ritueel slachten, zzp’ers, voedselbanken, euthanasie, gezichtsbedekkende kleding, kinderarbeid, hogedrukreinigers, de Damschreeuwer, de vogeltjesdans, de moonwalk, Route du Soleil, wichelroedelopen, de rechten van de mens, dweilorkesten, makelaars, notenallergie, geïmproviseerde jazz, okselhaar, vriesdrogen, de kalasjnikov ak-47, rookworst van de hema, Stonehenge, bruine bonen, uitgeprocedeerde asielzoekers, puberteit, draagmoederschap, het monster van Loch Ness, postzegelbeurzen, antroposofie, de Wet verbetering poortwachter, döner kebab, Bassie en Adriaan, woekerpolissen, Sinterklaas, ramkraken, Boer zoekt Vrouw, Franse kaas, liposuctie, stadsontwikkeling, loverboys, het sacrament van de biecht, ouderschap, curling, altruïsme, drugs, de holocaust, het zesde zintuig, maliënkolder, kunstsubsidies, McDonald’s, buitenaards leven, de Noord/Zuidlijn, maagdelijkheid, tandplak, de privatisering, de Bermudadriehoek, de bibliotheek, gootsteenontstopper, global warming, de evolutie, Ken en Barbie, flexitariërs, krimpregio’s, het déja- vu-gevoel, de erfzonde, het basisinkomen, driepuntsgordels, Instagram, de dienstplicht, het meervoudig orgasme, boekhouders, liefde op het eerste gezicht, armoede, de buren, terrorisme, abortus, Feyenoord, de cito-toets, de tabakslobby, iriscopie, inflatie, complottheorieën, fierljeppen, Plopsaland, vijandige overnames, het Hoogheemraadschap, hagelslag, 80-plussers, reclamemakers, de Nederlandse Spoorwegen, woordblindheid, het chemisch toilet, de kinderbijslag, de melkveesector, ongewenste zwangerschap, naturistencampings, illegaal vuurwerk, internetbankieren, wapenbezit, ivoorroof, de ark van Noach, handsfree bellen, multifocale lenzen, patatje kapsalon, ongevraagde confetti, de toneelacademie, de plastic soep, Hugo Borst, de Belgische snelwegen, lederhosen, overspel, bubbeltjesplastic, spitsstroken, stofzakken, kaasvlinders, lilliputters, drugshonden, restafval, rommelmarkten, DigiD, het oranjegevoel, verplichte inentingen, de beurskoers, de klapschaats, selfiesticks, vrijemarkteconomie, vakantiegeld, mimespelers, barista’s, de doedelzak, ducttape, kerkscheuringen, rookvrije zones, fietsstroken, prestatiedruk, Oxfam Novib, jeugdprostitutie, het vaderschap, Airbnb, bijna-doodervaringen, de wipkip, de pensioengerechtigde leeftijd, het apenstaartje, handelsblokkades, aardgaswinning, kabeltruien, telekinese, korfbal, de vergrijzing, geslachtsoperaties, cafeïnevrije cappuccino, Sportpark De Langeleegte, plattelandsbewoners, de pausmobiel, dierenleed, paalzitten, uv-straling, ritmische gymnastiek, de oerknal, collega’s, dividendbelasting, het weer, Crocs, studentenverenigingen, trekhaken, de var, plastische chirurgie, hondenpoep, algoritmes, de jeugdzorg, de publieke omroep, dierentuinen, het huwelijk, huiswerk, de paus, de kerk. En niet te vergeten de Cliniclowns, natuurlijk.
Foute verhalen over omdenken
Ook over omdenken worden de nodige verhalen gemaakt. Theorieën. Mensen proberen ons in te delen bij een filosofie, stroming of leer die ze al kennen – zoals de act, de acceptance and commitment therapy, de positieve of provocatieve psychologie, lateraal denken of zelfs het boeddhisme – en proberen ons doelstellingen in de maag te splitsen die wij zelf nooit hebben uitgesproken: alsof we met omdenken zouden zeggen dat je elk probleem om zou moeten denken (zeggen we niet), dat je het glas niet als halfleeg maar als halfvol moet zien (beweren we niet), dat ja-maar fout zou zijn (zeggen we ook niet, ja-maar heeft een zinvolle kant) of dat wij met omdenken de pretentie hebben de wereld mooier, gelukkiger en beter te maken. Tja. Het zou mooi zijn als dat enigszins zou lukken, maar we hebben niet de illusie dat we een soort toverstof in handen hebben. Jezelf gelukkig maken is al een doodvermoeiende opgave, laat staan anderen.
Natuurlijk produceren ook wij theoretische constructies. Sterker nog, dit omdenkverhaal is daar een illustratie van. Maar hoe overtuigend een theorie ook kan klinken, het blijft een theorie. Een poging de werkelijkheid te doorgronden. Maar als werkelijkheid en theorie niet met elkaar overeenstemmen, is het altijd de theorie die we aan zullen moeten passen. Niet de praktijk. De theorie probeert de werkelijkheid te beschrijven. En dus zijn we altijd bereid – mocht dat nodig zijn – alle ideeën die we opperen te herzien. Met tegenzin. Dat dan weer wel.
We maken namelijk als mensen enorm veel denkfouten. En die zitten ons soms ontzettend in de weg als we de werkelijkheid willen onderzoeken. Volgende week gaan we daar dieper op in.
nu al verder lezen?
Zoals verwacht loopt alles anders
Ben je geprikkeld en kun je niet wachten tot volgende week om verder lezen? Lees dan Bertholds boek 'Zoals verwacht loopt alles anders'. Hierin lees je nog veel meer over feiten en verwachtingen onderzoeken en hoe je daarmee een probleem kunt laten verdwijnen.
Dit boek biedt een instrument om met elk probleem - van de dagelijkse ergernissen tot de grote tragedies van het leven - om te gaan. Het is een handleiding waarmee je een probleem kunt laten verdwijnen of (in sommige gevallen) kunt omdenken. Stap voor stap laat het zien hoe je elk probleem op een constructieve manier kunt aanpakken. Ook de Omdenkmatrix komt aan bod, een handig hulpmiddel om los te laten op die hardnekkige problemen waar je maar niet vanaf komt.
Heb jij ook een omdenkverhaal?
Iedere zondag lees je op deze website een Omdenkverhaal. Kom je zelf zo'n verhaal tegen? Bijvoorbeeld in de krant, op je werk, thuis of online. Of heb je zelf iets omgedacht dat perfect past tussen alle Omdenkverhalen op deze website? Laat het ons dan vooral weten, want we zijn altijd op zoek naar fraaie voorbeelden. Mail jouw verhaal of tip naar contact@omdenken.nl. Dank je wel!
Iedere zondag in jouw mailbox?
Wil je deel 3 van de omdenkverhalen over feiten onderzoeken niet missen? Schrijf je dan nu in voor onze nieuwsbrief en je vindt iedere zondagochtend een grappig, creatief of inspirerend verhaal in jouw mailbox.